| ஒத்திசைவு | प्रत्याह्वय | resonance |

ஏமாற்றம். :-(

(இதனை 228 பேர் விரும்பியிருக்கிறார்கள், 20 பேர் பகிர்ந்திருக்கிறார்கள். இதனை நான் எப்படிப் புரிந்துகொள்கிறேன் என்றால், நான் ஃபேஸ்புக் ஜோதியெழவில் ஒருவேளை ஐக்கியமானால் – என்னையும் 228 பேர் விரும்புவார்கள். 20 பேர் பகிர்வார்கள். அவர்களெல்லாம் எழுதியிருப்பதைப் புரிந்துகொண்டா இப்படிச் செய்கிறார்கள், சொல்லுங்கள்? ஏதோ கொசு கடித்தால் கை ஆட்டோமெடிக்காக டபால் என்று அதனை அடிப்பதில்லையா. அதைப்போலத்தான் இந்த ஸோஷியல்மீடியா பகிரல்கள், லைக்குகள் பகீரென்று நடந்தேறுகின்றன போலும்! “டேய் அண்ணாத்தை இன்னொரு ஸ்டேட்டஸ் போட்றுக்கார்டா! ஐயய்யோ, கண் படிக்றத்துக்கு முன்னாடியே கை லைக் பண்ணிட்ச்சே!”)

…இப்படியாகத்தானே வெறுமனே ரெண்டு வரிகளை அனுப்பி, அன்பர் பிஏகே அவர்கள், அண்மையில் ஃபேஸ்புக்கில் இப்படி அருளியிருக்கிறார் என ஒரு அனுகூலசத்ரு நண்பர் தெரிவித்தார்; வரலாறு உளறாறுகளில் கொஞ்சம் பித்துப் பிடித்த நானும்மேற்கண்ட ஸ்க்ரீன்ஷாட்டினை இன்னொரு நண்பர் மூலமாகப் பெற்று பிரமித்துப்போனேன்.

பிஏகே அவர்களை ஒரு மாதிரியாகப் பார்த்துவிட்டு “தேங்க் யூ அங்கிள்” என விலகிவிடுவதைத் தவிர இந்த ராமசாமி அங்கிளுக்கு வேறுவழியேயில்லை. என்ன செய்வது சொல்லுங்கள்.

இருந்தாலும்…

இதனை, அவருக்கு ஒரு சிறிய தற்காலிகச் சறுக்கல் என ஒரு சால்ஜாப்பைக் கூறிக்கொண்டு, ஆனாலும் amicus PAK, sed magis arnica veritas எனவும் நினைத்துக்கொண்டு.. பெருமூச்சுடன்… ஈஸ்வரா….

…உண்மையில் இவர் நண்பர், அறிமுகமுள்ளவர் என்றெல்லாம் பெரிதாக இல்லை; நான் சில சமயங்களில் படிக்க நேரும் தமிழக அறிவுஜீவியச் சூழலில், அவருடைய படிப்பறிவுக்காக, தொடர்ந்து தீராவிடர்களைத் தரவுகளுடன் எதிர்க்கும் – ஆகவே அவற்றுக்காக அவரை மதிக்கும் ஒரு சிலரில் ஒருவன்; மேலும், நான் இவருடைய ஒரு புத்தகம் ஒன்றை – புலிநகக் கொன்றை – படித்திருக்கிறேன் அவ்வளவுதான்; சிலமாதங்கள்முன் இவர் மோதி எதிர்ப்பு என்ற பெயரில் ஏதோ ஃபேஸ்புக்கில் எழுதியிருந்ததை அதே அனுகூலசத்ரு நண்பர் அனுப்பிக் கொடுத்திருந்தார்; அது கொஞ்சம் சரியில்லாமல், ஆதாரமேயில்லாமல் இருந்தது; எப்படியும் – மோதியையும் பாஜகவையும் முகாந்திரமேயில்லாமல் கரித்துக்கொட்டுவது நம் அறிவுஜீவிகளின் குடிசைத்தொழில். ஆகவே ஏதோ அலுப்பில் அதனைப் புறம்தள்ளிவிட்டேன் என்பதும் நினைவில் இருக்கிறது. அவ்வளவேதான்!

-0-0-0-0-0-

அற்ப திராவிடர்களைத் தீவிரமாக விமர்சித்தால், அந்த லும்பன்களுடன் சதா மல்லுக்கட்டிக் கொண்டிருந்தால் – சில சமயங்களில் சகதுர்வாச தோஷத்தால், அவர்களுடைய சொந்த அமோகத் திறமையான அக்மார்க் அறியாமைத் தீட்டு பட்டுவிடும்போல – என நினைத்துக் கொண்டுவிடவேண்டியதுதான் போல.

அல்லது அறியாத/அப்பாவி இளைஞர்கள் அடிப்படை அறிவற்று உளறிக்கொட்டினால் – ‘அவர்களை அவர்கள் இடத்தில் வைக்க‘ ஒர்ரேயடியாக அட்ச்சிவுட்டால்தான் சரி – அவர்கள் வாயை நம் ஏகோபித்த பாண்டித்தியத்தால் அடைத்தால்தான் சரி என்று அலுப்பில் இப்படி சொல்லியிருப்பாரோ? (ஆனால் அந்த நிகழ்ச்சிக்குப் பின் இதை எழுதியிருப்பதால், கொஞ்சமாவது சமனம் வந்திருக்கவேண்டாமோ?)

அல்லது ‘யார் இதையெல்லாம் சரிபார்க்கப் போகிறார்கள், நம் சராசரித் தமிழனின் அதிசராசரி அறிவுக்கு இது போதும்!‘ – எனும் ஜெயமோக மனப்பான்மையா?

அல்லது ‘அட்ச்சிவுடுவது என்பது அறிவுஜீவியத்துக்கு அழகு‘ என்றறிந்து கொண்டால் எனக்கு 108கனவுக்கன்னிகளுடனான ஹிந்து-இஸ்லாமிய மதச்சார்பின்மை சல்லாப மோட்சம் லபிக்குமோ? எங்கேடா என் அதிஃபிர்தௌஸும் ஜன்னத்தும்??

அல்லது… …

பிரச்சினை என்னவென்றால் – நமக்கெல்லாம் (எனக்கும்தான்! mea culpa!) படிப்பறிவு ஏதோ கொஞ்சம் இருப்பதாக பாவனை இருப்பதால் – புதுபம்பரம் டொட் டொட் டொட்டெனத் ‘தொகுருவது’ போல, அனைத்துத் துறைகளிலும் சிலம்பமாடும் தன்னம்பிக்கை ஏகத்துக்கும் அதிகமாகிவிடும். நம் சர்வக்ஞ நிலையால், அதனை வைத்துக்கொண்டு என்னவெல்லாம் செய்யலாம் என முழிமுழியென முழித்துக்கொண்டிருப்பதால் கைவேறு எத்தையடா தட்டச்சு செய்து புரட்ச்சிக்கலாம் எனத் துருதுருவென்றிருக்கும்.

எவனாவது சுத்தமாகப் போக்கற்றுப் போய், எதற்காவதாவது அறிவுரை அறவுரை பதவுரை பொழிப்புரை கேட்க வரமாட்டானா – தப்பித் தவறி வந்தால் அப்படியே பிடித்து அமுக்கி நம்முடைய அறிவைப் பிழிந்து சாற்றை அவன் மண்டையில் 5ஜி படுவேகரீதியில் அப்லோட் செய்து இன்புறலாமா என்றெல்லாம் நப்பாசையாகவும் ஏக்கமாகவும் இருக்கும். அல்லது ங்கொம்மாள, மஹாபாரதத்தை ஒருகை பார்க்கலாமா எனக்கூடத் தோன்றும்…

தலைமுடி மார்முடி அடிமுடி எல்லாம் நரைத்துவிட்டதால் நம்மை அறிவாளி என ஆட்டோமெடிக்காக நம்பிவிடுவார்கள், இந்தப் போக்கற்ற பொதுஜனங்கள் — எனும் உண்மை வேறு நமக்குப் படு தெகிர்யம் கொடுக்கும்.

நமக்கு தற்போதைக்கு வேறுவேலைவெட்டி இல்லாத காரணத்தால், பணம் ஒரு பெரிய பிரச்சினையாக இல்லாததால், பிரச்சினைகளைத் தேடி மண்வெட்டிகளைத் தரித்துக்கொண்டு கிளம்பிவிடுவோம் – ஆலையில்லா ஊரில் நாமில்லாவிட்டால் எவர்தான் இலுப்பைப் பூக்களாவதாம், சொல்லுங்கள்? அறிவார்ந்த தமிழச்சூழல் என்பது ஒரு பெரும்பாலைவனம். அதுவும் ஆங்கிலத்தில் வேறு நமக்கு பாண்டித்தியம் இருக்கிறது எனும் சுயபிரமிப்பு; கர்வச் சீரழிவுக்கு வேறென்ன வேண்டுமாம்!

கூட ரெண்டு புத்தகக் குறிப்புகளை அளித்தால் (இப்பதிவின் கடோசியில், சில புத்தகங்களை சிபாரிசு செய்திருக்கிறேன் என்பதை கவனிக்கவும்!) அதுவும் அவை வெள்ளைக்காரக் கூவான்கள் (அவர்கள் ஆட்டோமெடிக்காக அறிவாளிகள் எனக் கருதப் படுவார்கள். பேரென்ன லல்லீ, ஃபேர் அண்ட் லவ்லீ!) எழுதியவையாக இருந்துவிட்டால் இன்னமும் ஸ்ரேஷ்டம். அவர்களைக் கோடிகாட்டி, என்ன இருந்தாலும் வெள்ளைக்காரனுக்கு ஈடுவருமா எனப் புளகாங்கிதம் அடைந்து – அவற்றுக்குத் தொடர்பேயில்லாமல் நாம் அமோகமாகக் குறுக்குசால் ஓட்டலாம்… (ஐயகோ! ஆனால் எனக்கு, வேண்டாவெறுப்புடன் ஒரு ஹிந்திகாரரின் ஆங்கிலப்புத்தகத்தைக் குறிப்பிடவேண்டிய துர்பாக்கியம் வந்துவிட்டது, என்ன செய்வது – அந்தப் புத்தகம் ஒரு ரத்தினம்!)

ஆனால், ஆயிரம் செய்தாலும் – எல்லாரும் அரவிந்தன் கண்ணையன் ஆகிவிடமுடியுமா சொல்லுங்கள்? எனக்கு இயலாமைக் கழிவிரக்கத்தினால், துக்கம் துக்கமாக வருகிறது. அமெரிக்காவில் வாழ்ந்துகொண்டு, அந்த மெச்சத்தகுந்த ஐடி குமாஸ்தா தகுதியினாலேயே இந்தியாவுக்கு சகல சப்ஜெக்டுகளிலும் மேலான சப்ஜாட் அறிவுரை தரும் பாக்கியம் என்பது – எனக்கு இந்த ஜன்மத்தில் வாய்க்கவேயில்லையே, ஐயன்மீர்! :-(

சரி.

திராவிடர்கள் வெறும் அரைகுறைகள் – வெறும் உணர்ச்சி+புணர்ச்சிக் குவியல்களான அவர்களுக்கு மேல்மாடி அமோகமாகக் காலி என்பதால் அவர்களுடைய மட்டித்தனத்தை எதிர்கொள்வது கொஞ்சம் சுலபம். ஏனெனில் திராவிட அறிவுஜீவிகள் என்று ஒருவரைக் கூட அநியாயமாகக் குற்றம் சாட்டமுடியாது, அவர்களுடன் அறிவார்ந்தரீதியில் பொருதமுடியாது. ஏனெனில், ஒரு மனிதர் அறிவுபெற்று வளர்கிறார் என்றால், அவருக்கு அந்த இச்சை குறைந்தபட்சம் இருக்கிறது என்றாலேயேகூட, அவர் ஒரு அக்மார்க் திராவிடனுக்கு இருக்கவேண்டிய அடிப்படைத் தகுதியான ‘வடிகட்டிய முட்டாள்தனத்தை’ இழந்துவிடுகிறார். மார்ஸ் கிரகத்தில் கார்ல் மார்க்ஸ் அவர்களைத் தேடமுடியுமா, சொல்லுங்கள்?

பின்னவரில் முன்னது இருக்கிறது என்பதற்காக முன்னதில் பின்னவர் இருக்கிறார் என அழிச்சாட்டியம் செய்யமுடியுமா?

திராவிடக் கூவான்களைக் கொமட்டில் குத்துவது சுலபம் என்பதால், எல்லா திசைகளிலும் அட்டைவாட்களைச் சுற்றலாமா தலைவா? அது தேவையா?

-0-0-0-0-0-

“‘ இன்றைய இந்தி ஒரு நூறு ஆண்டு சமாச்சாரம் கூட இல்லை,’

‘இன்றைய ஹிந்தி’ என்பதில் ‘இன்றைய’ என்பதை எலாஸ்டிக் ஜவ்வாக உபயோகித்து ஹிந்திபடங்களிலிருந்து தான் ஹிந்திவந்தது எனக்கூடக் கபடியாடலாம். நூறு ஆண்டுகளுக்கு முன் இருந்த (ஐயய்யோ! ‘முன் இருந்த’ இல்லை, சரியானது: ‘நூறாண்டு சமாச்சாரம் கூட இல்லை’) ஹிந்திக்கும் இன்றைய ஹிந்திக்கும் எவ்ளோ வித்தியாசம் எனவுமேகூடச் சப்பைக்கட்டு கட்டலாம்.

அதன்படி, இன்றைய தமிழ் ஒரு நாள் சமாச்சாரம் கூட இல்லை. ஏனெனில் நேற்று ரிலீஸான விஜய்குஜய் அஜித்குஜித் ரஜினிகஜினி படமெடுத்தாடும் பாம்புகளில் – எத்தையாவது புத்ஸா டாமில் வேர்ட்ஸ் அட்ச்சுவுட்டிருக்கும் சாத்தியக்கூறினால், இன்றைய தமிழ் நேற்று புத்துருவாக்கப்பட்டுவிட்டதே ஐயா!

ஆக, நானும் ஒப்புக்கொள்கிறேன். இன்றைய ஹிந்தி, ஒரு நாள் சமாச்சாரம்கூட இல்லை! நன்றி!

1883ல் – அதாவது 136 வருடங்களுக்கு முன் – ரத்யார்ட் கிப்லிங் (Rudyard Kipling) ஒரு கவிதையில் இப்படி எழுதுகிறார் – அதுவும் பிஏகிருஷ்ணனிடம் அனுமதி பெறாமலேயே!

என்ன துக்கிரித்தனம்! :-(  ^ % $ # @(&

சரி, கிண்டலை விட்டுவிட்டு இப்போது கறாரான தரவுகளை வைத்துக்கொண்டு கிண்டப் பார்க்கலாம்.

சர்வ நிச்சயமாக, குறைந்த பட்சம் சில நூறு ஆண்டுகளாக ஹிந்தி ஆக்கங்கள், பத்திரிகைகள் / சஞ்சிகைகள் வந்துகொண்டிருக்கின்றன.

வங்காளத்தில் முதல் முழுஹிந்தி சஞ்சிகை 1826ல் இருந்து பதிப்பிக்கப்பட்டது – உதந்த் மார்த்தண்ட். உதய சூரியன். (இந்தத் தொடர்பற்ற செய்தியை வைத்துக்கொண்டு ஒரு திராவிட அன்பரைச் சுமார் இருபது வருடங்கள் முன் கலாய்த்தது நினைவுக்கு வருகிறது. “ஹிந்தி எதிர்ப்பு ஒழிப்பு என்கிறீர்களே! உங்கள் சின்னமே ஒரு பழைய ஹிந்தி பத்திரிகையின் பெயரைக் காப்பியடித்ததுதான்! தமிழ்கிமிழ் என ஓலமிடுவதற்குப் பதிலாக – உங்களுடைய அந்த எழவெடுத்த சின்னத்தை எழுஞாயிறு எனக் குறிப்பிடலாமே! ஆனால் மாட்டீர்கள். உங்கள் டமிள்ப்பட்ரு அப்படி. மேலும், உங்கள் கலகச் செயள்வீரர்கலுக்கு வாயிள் தமிள் நுளைவதை விட ஹிந்தியும் ஸம்ஸ்க்ருதமும் சுளுவாகவே நுளையுமே!” – பாவம், அவர். “உன் பாப்பார புத்தியக் காட்டிட்டியே!” – :-) எது எப்படியோ!)

அதற்குமுன்பே சிறுபகுதிகளாக ஹிந்திமொழி ஆக்கங்கள் பிற வங்காள, உருதுமொழி சஞ்சிகைகளில் வந்திருந்திருக்கின்றன. ஹிந்தி பேசுமொழியென்பது அதற்கு முன் பல நூற்றாண்டுகளாகவாவது இருந்திருக்கிறது. 1819ல் இருந்து வெளிவந்த, பாப்டிஸ்ட் மதமாற்றி மிஷனரிகள் நடத்திய சமாச்சார் தர்பன் எனும் வங்காளப் பத்திரிகையில் ஹிந்தி பகுதி எனத் தனியாக இருந்திருக்கிறது. (200 ஆண்டுகளுக்கு முன்!)

1803ல் ‘ராணி கேட்கி கி கஹானி’ எனும் அழகான நாவல் இன்ஷாஅல்லாகான் என்பவரால் எழுதப்பட்டு வெளியிடப்படுகிறது. (நான் இதனைப் படித்திருக்கிறேன்)

1800ல் – ஹிந்தி மொழியின் பரவலையும் பிராபல்யத்தையும் அறிந்த ப்ரிட்டிஷ் கிழக்கிந்திய கம்பெனி – கல்கத்தாவின் வில்லியம்ஸ் கோட்டையில் ஒரு பயிற்சிப் பள்ளியை நிறுவுகிறது. அதில் ஹிந்தி பேராசிரியர் ஜான் கில்க்றிஸ்ட், ஹிந்தியைப் பற்றி அதனை வைத்துப் புத்தகங்களை எல்லாம் எழுதுகிறார்!

சரி, பிஏகிருஷ்ணன் அவர்களின் ஃபத்வாவை மீறி (‘இன்றைய ஹிந்திக்கு நூறாண்டுக்கும் குறைவான வரலாறுதான்!’) அவருடைய முன்னனுமதி பெறாமலேயே – படிப்படியாகப் பின்னகர்ந்து ஹிந்தியின் ஆவணபூர்வமான வரலாறு 1800களுக்கு முன்பிலிருந்தே இருக்கிறது என நிறுவியாகிவிட்டது. (அவர் மாறுகால்மாறுகை வாங்கி பின்னர் என் தலையையும் சீவிவிடுவாரோ என நடுக்கமாகவே இருக்கிறது. கொஞ்சம் என் கையைப் பிடித்துக்கொள்கிறீர்களா?) :-(

ஆகவே, இன்னமும் முன்னர் செல்லலாம். அல்லது முதலிலிருந்து வரலாம்.

க்றிஸ்டொஃபர் ஷாக்கிள், ரூபர்ட் ஸ்னெல் போன்ற அறிவார்ந்த ஆய்வாளர்களின் கருத்து என்னவென்றால் – மத்தியகால இந்தோஐரோப்பிய மொழிகளிலில் இருந்து பொதுவருடம் 1000 போல (அதாவது சுமார் ஆயிரம் வருடங்களுக்கு முன்பே) ஹிந்தி உள்ளிட்ட அண்மைய இந்தோஐரோப்பிய மொழிகள் பிரிய ஆரம்பித்துவிட்டன. ஆனால் இவற்றுக்கான ருசுக்கள், பிற்காலத்தில் அவை சுட்டப்படுவதால் மட்டுமே கிடைக்கின்றன. (தத்பாவம் தத்ஸாமம் தொடர்புள்ள வார்த்தைகள், அவற்றின் வளர்ச்சி எனவெல்லாம் எழுதிக்கொண்டே போகலாம் – ஆனால், இப்போது வேண்டாம்)

பஜார் மொழியாக இருந்து நான்கு பெரும் பிரிவுகளில் இருந்த ஹிந்தி மொழி (கடிபோலி, மைதிலி, ப்ரஜ், அவதி) இஸ்லாமிய ஸுல்தான்களின் காலத்திலிருந்து அவர்களுடைய தேவைகளாலும் வளர்ந்தது.

மேலே உள்ள விவரங்களைப் படிக்கவும், தயவுசெய்து…

1500களில் பிற்பாதியில் வாழ்ந்த துளசிதாசர் என்ன தமிழிலா அல்லது பாரசீகத்திலா தன்னுடைய ராமசரிதமானஸை எழுதினார்? அது ஹிந்திமொழியின் அங்கமாகிய அவதியில்தானே? எனக்கும் பிஏகே அவர்களுக்குமேகூட இந்த ஹிந்தி புரியுமே. இக்கால அலங்கார ஹிந்திக்கும் அக்கால ராமசரிதமானஸின் வசனங்களுக்கும் குறிப்பிடத்தக்க வித்தியாசங்கள் இருக்கின்றனவா என்ன?

இப்படியா பிஏகிருஷ்ணனை ஏமாற்றுவார் இந்த துளஸிதாசர்? என்ன காவித் திமிர்? ஹிந்துத்துவா கொலைவெறி! தேவையா, சொல்லுங்கள்…

இது ஹிந்துபயங்கரவாதம் இல்லையென்றால், எதுதான் அது, சொல்லுங்கள்?

ஆனால் மதச்சார்பின்மை என்பது மிகமிகமிக முக்கியம். ஆகவே இஸ்லாமிய ஆவணக்காரரான அமிர் குஸ்ரோ (12-13 நூற்றாண்டுகளில் வாழ்ந்தவர்) அவர்களின் சாட்சியையும் கொடுக்கிறேன்.

(இது அம்ரித் ராய் அவர்களின் புத்தகத்திலிருந்து எடுக்கப்பட்டது – இது ஒரு மாணிக்கம்; அம்ரித் அவர்களை உற்சாகப்படுத்தி அவரை இப்புத்தகத்தை எழுதவைத்தது – ஸுநிதி குமார் சட்டர்ஜி அவர்கள் என்பதைக் குறிப்பிடுகிறேன்; இவர் ஒரு மதிக்கத்தக்க மொழியியலாளர்)

-0-0-0-0-0-

பல விஷயங்களில் என்னுடைய பிரத்தியேகமான குரு, என் மனைவி/துணைவிதான். என்னுடைய கொதித்தல்களுக்கு அமைதியான மாற்றாக அவள் திரும்பத் திரும்பச் சொல்வது:

“நீ எல்லோரையும் கால்பந்து அல்லது டென்னிஸ்பந்து போல இருக்கவேண்டும் என விரும்புகிறாய்; ஆனால் உலகம் முழுவதும் கால்ஃப் பந்துகளால் நிறைந்துள்ளது – அதாவது, உள்ளே எதுஎப்படியோ, ஆனால் மேற்பரப்பு முழுக்க மேடுபள்ளங்கள். டிம்ப்ள்ஸ்.

எப்படி இருக்கிறார்களோ அப்படியே மற்றவர்களை எடுத்துக்கொண்டு போய்க்கொண்டிருக்காமல் உலகத்துப் பிரச்சினைகள் எல்லாம் மண்டையில் போட்டுக்கொண்டு என்னவோ நீதான் அவற்றைச் சிடுக்கவிழ்க்கவேண்டும் என சதா உபத்திரவம் கொடுக்கிறாய். இப்படியே போனால், என்னைக் கூடியவிரைவில் விதவையாக்கிவிடுவாய்.“

ஹ்ம்ம். கொஞ்சம் யோசித்தால், நானும் கோல்ஃப்பந்தாசாமிதான்.

இந்த உலகமே டிம்பிள் கபடியாட்டக்காரர்களால் நிரப்பப்பட்டுள்ளது. அவர்களுக்கெல்லாம் முன்னோடி கீழே இருக்கும் அம்மணிதான்.

மேலும், எனக்கு – என்னையும் உலகத்தையும் பார்த்து விழுந்துவிழுந்து சிரிக்கும் பண்புமுண்டு. இதுதான் என்னைக் கடைத்தேற்ற (shop’s theorem) வேண்டும்.

நன்றி.

பின்குறிப்பு: பாவம், அந்த இளம் ராஜஸ்தானி தம்பதி பிற்காலத்தில் ஒருவேளை உண்மைகளைத் தெரிந்துகொண்டால், ஒட்டுமொத்தமாக மதராஸிகளையே, பொய்யர்கள் – அட்ச்சிவுட்டாலஜிஸ்டுகள் என நினைத்துக்கொள்ளாமல் இருந்தால் சரி. என்ன சொல்கிறீர்கள்? :-(

ஹிந்தி பற்றிய வரலாறுகளை அறிய உதவக்கூடிய புத்தகங்கள்:

1. A house divided: The origin and development of Hindi/Hindavi, by Amrit Rai, New Deli: Oxford University Press, 1984 (this is a real gem, so many details from primary sources!)
2. One language, Two scripts: The Hindi Movement in Nineteenth Century North India, by Christopher R. King, New Delhi: Oxford University Press, 1994 (whole book is available online – http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00urduhindilinks/king/king.html)
3. Hindi and Urdu Since 1800: A Common Reader, by Christopher Shackle, Rupert Snell, South Asia Books, 1990
4. Headlines from the Heartland: Reinventing the Hindi Public Sphere, by Sevanti Ninan, Sage publications, 2007